Yemeğin Tarihi Anadolu’da Yazıldı: İlk Tarifin Öyküsü

Daha önceki yazılarımda da konu edinmiştim; Anadolu mutfağının zenginliğinin nedeni, konuk edilen medeniyetlerle ilgili. Dünyanın ilklerine imza atan bu coğrafya, yemeğin kültürleşmesine de katkı sağladı. Ateşin bulunmasıyla oluşan yemek kültürünün eski kitabelere, anıtlara girdiğini de görüyoruz. Gelin hem ilk yemek kitaplarından bahsedelim hem de ilk tarife dönelim. Dünyanın en eski yemek kitabının geçmişi günümüzden 3 bin 750 yıl geriye gidiyor. Yaşadığımız bu coğrafyayı da kapsayan Babiller’in hüküm sürdüğü dönem olan MÖ 1750 yılında iki tablet ve 25 tariften oluşan Babil Yemek Kitabı, bu alanda bir ilktir. Et yoğunluklu bu tariflerde nar, incir, hurma, elma ve sebzelerin de varlığı göze çarpıyor. Kullanılan miktar veya pişirme tekniği ise ayrıntılı olarak bu tabletlerde yer almıyor. Gerçek anlamda ise yemek tarifleri Roma’nın ikinci imparatoru Tiberius dönemine ait. “De re coquinaria” yani “Yemek Konusu Hakkında” adıyla yazılan bu derleme Akdeniz mutfağının da ilk örneği. Dünyanın ilk gurmesi olarak bilinen ve bugünden 2 bin 400 yıl önce kaleme alınan Marcus Gavius Apicius’un kaleme aldığı bu kitapta en dikkat çeken tarif ise “Acılı Kuzu Yahnisi”.

Yine Avrupa’da dikkat çeken bir eserden bahsetmek isterim. İspanya mutfağının ilk eseri olan ve iki nüshası günümüze kadar ulaşan “Lelibre de Sent Sovi”, Fransız mutfağının miadı olan “Le Viandier de Taillevent” genelde Orta Çağ dönemlerine ait. İngiltere’de ise bu konudaki ilk eser 14’üncü yüzyılda karşımıza çıkıyor. Fransızların Le Viandier adlı kitabına karşı yazılan “The Forme of Cury” adlı bu kitabın yazarı ise Aslan Yürekli Richard’ın aşçısı. İçinde tam 196 çeşit yemeğin tarifi bulunuyor.

Asya’nın ilk kitabını Kubilay’ın aşçısı yazdı

Asya’da ise ilk yemek kitabı “Yinshan Zhengyao” adıyla biliniyor. Kubilay Han’ın baş aşçısı Hu Sihui’nin yazdığı ve Türkçeye “Yeme ve İçme Konusunda Bilinmesi Gereken Önemli Şeyler” olarak giren bu eser Moğol lezzetlerini de içinde barındırıyor. İslam dünyasının ilk yemek kitabı olan 13’üncü yüzyılda yazılan “Kitâbü`t – Tabih” alı eser, Bağdatlı Muhammed El-Kerim’e ait. Türk yemek kültürü oldukça eski olsa da matbaanın geç gelmesi, bu konuda eserleri de 19’uncu yüzyılda görmemize neden olmuş. İlk basılı Türk yemek kitabı olan “Melceü’t-Tabbahin” 1844 yılında Mehmet Kamil tarafından kaleme alınmış. Mehmet Kamil’in dönemin ilk tıp fakültesi olan Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’nin hocalarından olması da sağlıklı beslenmeye dikkat çekmesine neden oluyor.

İlk gerçek tarif Asurlular’a ait

Gelelim dünyanın bilinen ilk “ölçülü” yemek tarifine. Yazımın başında Babiller’in tabletlerde yemek eserinden bahsetmiştim. Ama o eserde tarif değil, içerikler vardı. Tarife yönelik ilk bilgiler 3.000 yıl öncesine dayanıyor. Asurlular tarafından yazılan dünyanın ilk tarifi “Hamur kabın içinde 4 parmak kadar kabarır” diye başlar, “Servis yapmaya hazır” diyerek sona erer… Tıpkı günümüzdeki gibi…